เริ่มต้นกับ Linux ต้องรู้อะไรบ้าง ?

มีคนถามเข้ามาเยอะอยู่เกี่ยวกับ การใช้งาน Linux ว่า มันดีตรงไหน ทำไมถึงมีการใช้งานเยอะมาก ๆ และ ถ้าเราอยากจะเริ่มใช้งานบ้าง เราจะต้องทำรู้อะไร วันนี้เราจะมาเล่าคร่าว ๆ ละกัน ไว้เป็นจุดเริ่มต้นสำหรับคนที่สนใจ

Linux คืออะไร ?

Linux เป็น Operating System (OS) หรือระบบปฏิบัติการเหมือนกับ macOS และ Windows ที่เราใช้งานกัน สิ่งที่แตกต่างกันหลัก ๆ คือเส้นทางในการพัฒนามันมากกว่า ที่ว่า macOS และ Windows เป็น Shareware หมายความว่า เราไม่สามารถเข้าถึง Source Code ของระบบได้ มันเป็นระบบปิด โดยเฉพาะ macOS เรียกว่า ปิดสนิท ซีลทุกจุด จะเข้ามาใช้งาน เราจำเป็นต้องจ่ายเงิน เช่น Windows จะใช้ เราก็ต้องไปซื้อ License มา ไม่ว่าจะเป็นกล่อง หรือซื้อระดับ Coperate หรือกระทั่งฝั่ง macOS ถึงจะบอกว่า มันฟรี แต่เราต้องซื้อเครื่อง Mac กับ Apple มาถึงจะได้ได้ใช้ macOS ก็เท่ากับว่ามันก็คือเสียเงินเหมือนกัน

แต่ Linux แตกต่างออกไปที่ ตัว แกนหลัก ของ Linux นั้นเป็น Open-Source Project ที่ดูแลโดย Linux Foundation อีกที ทำให้เรียกว่า มันเป็นอีกโลกของ Software เลยก็ว่าได้ เราสามารถเข้าไปดาวน์โหลด หรือ Contribute ให้กับตัว Kernel ของ Linux ได้ที่ Repository ของ Linux

พอตัว Kernel ที่เปรียบเสมือนแกนหลักหรือส่วนรากฐานของระบบปฏิบัติการมัน Open-Source มันก็มีนักพัฒนาเอา Kernel ตัวนี้แหละไปพัฒนาใส่ส่วนประกอบอื่น ๆ เข้าไป ออกมาเป็นระบบปฏิบัติการที่เราเราสามารถดาวน์โหลดมาใช้งานได้ ทั้งฟรี และ ไม่ฟรี เราเรียก OS ที่ใช้ Linux Kernel เป็นรากฐานว่า Linux Distribution หรือบ้าน ๆ เราเรียก Distro

ในแต่ละ Distro เขาจะมีการเสริม เติมแต่ง ส่วนอื่น ๆ ใส่เข้าไป เพื่อทำให้มันเหมาะกับการใช้งานที่แตกต่างกันมาก ๆ เช่น Red Hat Enterprise Linux (RHEL) เหมาะสำหรับการใช้งานบน Server เพราะเขาเลือก Dependencies หรือส่วนเติมแต่งที่ว่าให้มันเหมาะสมเพื่อให้การทำงานมันเสถียรที่สุด หรือกระทั่งพวก Ubuntu ที่เรียกได้ว่าเป็น Standard Distro ใส่พวก GUI เข้ามาทำให้เราใช้งานได้ง่ายมากขึ้น เป็นมิตรกับผู้ใช้ทั่วไปมากกว่า และยังมี Ubuntu Server ที่เป็น Ubuntu แต่ตัด GUI ออกไป เหมาะสำหรับการทำงานกับ Server หรือกระทั่งพวก Elementary OS ที่ตัดต่อพันธุกรรมจนออกมาใช้งานได้ง่ายมาก ๆ

ด้วยการที่มันเปิดให้นำไปใช้พัฒนา มันเป็นเหมือนเมล็ดพันธุ์ที่ทำให้ OS มันงอกเงย ออกมาเป็น Distro ต่าง ๆ มากมาย นั่นเป็นเหตุผลที่ทำไม Linux มันถึงถูกใช้งานอย่างแพร่หลายมาก ๆ ได้ตั้งแต่ อุปกรณ์ IoT ขนาดเล็ก ไปเครื่องคอมพิวเตอร์บ้าน ๆ ทั่วไป และใหญ่ได้ขนาด Super Computer กันไปเลยทีเดียว ดังนั้น สัดส่วนของ OS บนเครื่องคอมพิวเตอร์ทั้งโลกจริง ๆ Linux คุมนะ แต่ที่เราเห็น Windows เยอะ เพราะเรามองแค่ฝั่ง Consumer เท่านั้น

ความงามของโลก Open-Source

อย่างที่เราบอกว่า Linux ตัวของมันเป็น Open Source Project ทำให้มีผู้คน นักพัฒนาต่าง ๆ เข้ามาพัฒนาปรับปรุงให้ Linux มันเก่งขึ้นเรื่อย ๆ และยังมีการสร้างส่วนเสริม อย่าง Driver และส่วนประกอบอื่น ๆ เพื่อเป็น Ecosystem ให้มันเติบโตต่อไป นั่นแปลว่า มันไม่ได้จำกัดอยู่ที่ว่า Hardware หรือ Software ตัวไหนมันทำเงินได้มากกว่าละ ทำให้เกิดผลลัพธ์หลายอย่าง และเป็นข้อดีของวงการ Open Source ด้วย

อย่างแรกคือ เมื่อมันเกิดเหตุการณ์ที่ไม่คาดฝัน อย่างการตรวจพบช่องโหว่ด้านความปลอดภัยต่าง ๆ มันก็สามารถถูก Patch แก้ไขได้อย่างรวดเร็ว เพราะมีคนที่ Monitor Codebase ชุดนี้อยู่เป็นจำนวนมาก ยังไม่นับว่า การจะเอา Code ขึ้นไป มันก็ต้องผ่านสายตาของคนจำนวนมาก นั่นแปลว่า การที่ช่องโหว่ มันจะโดนยัดเข้าไป และอยู่ได้ยาวนาน ถือว่าเป็นเรื่องยากมาก ๆ พูดง่าย ๆ คือ มันมีสายตาของคนหลายหมื่นจ้องอยู่ เทียบกับ Shareware ที่องค์กรใดองค์กรหนึ่งเป็นคนดูแลมัน

อย่างและตัวอย่างข้อดีสุดท้ายคือ มันรองรับ Hardware เยอะมาก ๆ ต้องเข้าใจนะว่า Shareware เขาถูกดูแลด้วยองค์กรที่เดียว ดังนั้น เขาก็จะต้องไปดูแลกลุ่มลูกค้าที่ทำเงินให้กับเขาได้หมุนไปเรื่อย ๆ เช่น iPhone เราก็จะเห็นว่าพอออก iOS ใหม่ออกมา เขาก็ไม่สามารถรองรับอุปกรณ์ย้อนหลังได้ทุกรุ่นที่เคยออกมา มีอุปกรณ์ที่โดนแจกแพกันเกือบทุกปี

นั่นทำให้ ไม่ว่าเราจะรัน Hardware ใหม่ ๆ หรือเก่า ๆ แค่ไหน ส่วนใหญ่ Linux รองรับกันหมด บางตัวอาจจะยุ่งยากนิดหน่อยในการติดตั้ง Driver เช่น Nvidia ที่ยุ่งยากชิบหาย ถ้าใช้บาง Distro

Linux เข้าใจยากจริงเหรอ

Barrier นึงที่ทำให้คนกลัวที่จะหันมาใช้งาน Linux คือ การที่เราเห็นภาพว่า มันใช้งานยุ่งยากมาก ๆ จากมีมต่าง ๆ ที่เราเห็นบน Social Media ต่าง ๆ เอาจริง ๆ เลยนะ มันก็ยากจริง ๆ เพราะด้วยความที่ มันเปิดหมดทุกอย่าง หลาย ๆ อย่างที่เราตั้งค่าไม่ได้บน OS อื่น มาอันนี้คือ เราทำได้หมดเลย เลยทำให้มันดูยากไปหมด

แต่จริง ๆ แล้วในการใช้งานทั่ว ๆ ไปส่วนใหญ่ ถ้าเราไม่ได้ไปใช้งาน Distro แปลก ๆ เรามักจะสามารถตั้งค่าผ่าน GUI เหมือนกับเวลาเราใช้งานบน macOS และ Windows ได้หมดเลย เช่น Network และ File System ต่าง ๆ หมดแหละ

เริ่มต้นใช้ Linux Distro ไหนดี

ถ้าหากคิดว่า อยากจะลองมาใช้งาน Linux สำหรับเครื่องคอมพิวเตอร์ใช้งานทั่ว ๆ ไป เราจะใช้งาน Distro ไหนกันดีละ เราขอแนะนำสัก 3 Distro ยอดนิยม และใช้งานง่าย ๆ กัน

Ubuntu เป็น Distro ที่ค่อนข้างเป็นที่นิยมสูงมาก ๆ อยู่แล้ว ตัวมันค่อนข้าง Mature และใช้งานได้ง่ายมาก ๆ รองรับ Hardware ค่อนข้างหลากหลาย มี Community ค่อนข้างใหญ่มาก ๆ หากเจอปัญหาอะไร ก็สามารถหาอ่านได้ใน Forum เพื่แก้ปัญหาได้ง่ายมาก ๆ เป็น Linux ตัวแรก ๆ เลยที่อยากจะแนะนำให้กับคนที่พึ่งหัดใช้งาน Linux ได้ลองใช้งาน

Linux Mint เป็นอีก Distro ที่เราอยากจะแนะนำเหมือนกัน มันเป็น Distro ที่ถูกพัฒนาขึ้นมาจาก Ubuntu อีกที ทำให้ความง่าย สะดวกต่าง ๆ ที่เราได้จาก Ubuntu ยังได้อยู่เหมือนเดิมเกือบทุกอย่าง แต่มันตัดพวก Application บางอย่างที่มันทำให้เครื่องเราบวมออกไป อารมณ์เหมือนกับ Bring your own application เข้ามาติดตั้งเอง แต่ถ้าเป็น Ubuntu แค่เราติดตั้งมามันล่อติดตั้งโปรแกรมพื้นฐานมาให้หมดเลย ซึ่งบางคนอาจจะไม่ได้ใช้ หรือไม่ชอบใช้ตัวที่ติดตั้งมาให้ การใช้งาน Linux Mint ก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่ไม่เลวเลย

PopOS เป็นอีก Distro ที่เหมาะกับการเริ่มต้นใช้งานมาก ๆ เพราะตัวมันก็ทำจาก Ubuntu อีกที ทำให้มันได้อะไรหลาย ๆ อย่างมาทั้งในเรื่องการใช้งานที่เรียบง่าย เข้าใจได้ง่ายเหมือน Ubuntu แต่สิ่งที่ PopOS โดดขึ้นมาจาก Ubuntu คือการที่มันสามารถทำงานกับการ์ดจอได้ดีมาก ๆ ถึงแม้ว่า Ubuntu จะติด Nvidia Driver มาให้แล้ว ทำให้เราไม่ต้องมานั่งติดตั้งเองแล้ว แต่สำหรับ Laptop ที่มีทั้งการ์ดจอแยก และ On-Board แล้วต้องสลับไปมา PopOS นั้นทำได้ดีกว่ามาก ๆ ติดตั้งมาให้เราพร้อมใช้งานได้ทันที ยังไม่นับ Feature ความปลอดภัยต่าง ๆ ที่ติดมาให้เราใช้งานได้ทันที เช่นพวก Disk Encrpytion ที่ช่วยเข้ารหัสข้อมูลทำให้หากเราโดนขโมยเครื่องไป เราสามารถมั่นใจได้เลยว่า ข้อมูลของเราจะไม่ถูกล้วงด้วยเช่นกัน